Վաղարշապատի Երվանդ Օտյանի անվան N 7 հիմնական դպրոց 5ա դասարան
Ֆիզիկական են անվանում այն երևույթները, որոնց ընթացքում նյութերը մեկը մյուսի չեն փոխարկվում, այսինքն՝ նոր նյութեր չեն առաջանում:
Երբ տեղի է ունենում ֆիզիկական երևույթ, փոփոխության կարող են ենթարկվել նյութի ագրեգատային վիճակը, խտությունը, առարկայի չափսը կամ ձևը, սակայն նյութի բաղադրությունը և կառուցվածքը անփոփոխ են մնում: Նոր նյութեր չեն առաջանում նյութը հալեցնելիս, եռացնելիս, մանրացնելիս, պնդանալիս, մագնիսանալիս և այլն:
Ֆիզիկական երևույթների օրինակներ են՝
Շաքարի, կերակրի աղի, ածխի մեծ կտորների` փոշու վերածվելը, երկաթի խարտելը, ապակյա բաժակի, կուժի կոտրվելը, պղնձե լարի, տետրի թղթի, կոճի թելի և այլնի կտրելը, ջրի եռալը, մոմի և սառույցի հալվելը, ցողի գոլորշիանալը և այլն:
Քիմիական են անվանում այն երևույթները, որոնց ընթացքում նյութերը փոխարկվում են մեկը մյուսի, այսինքն` նոր նյութեր են առաջանում:
Քիմիական ռեակցիաների հատկանիշներն են` գույնի և հոտի փոփոխություն, գազի, նստվածքի, ջրի և այլնի առաջացում, ջերմության կլանում կամ անջատում:
Քիմիական երևույթների օրինակներից են՝ երկաթի ժանգոտվելը, կաթի թթվելը։
384․ Գտնել անհայտ բաժանարարը։
բ) 48։8=6
320:40=80
4140: 230=18 (ավելին …)
Լինում է, չի լինում՝ մի աղքատ ջաղացպան։
Մի պատռված քուրք հագին, մի ալրոտ փոստալ գլխին ապրելիս է լինում գետի ափին, իր կիսավեր ջաղացում։ Ունենում է մի մոխրոտ բաղաջ ու մի կտոր պանիր։
Մի օր գնում է, որ ջաղացի ջուրը թողնի, գալիս է, տեսնում՝ պանիրը չկա։
Մին էլ գնում է՝ ջուրը կապի, գալիս է, տեսնում՝ բաղաջը չկա։
Էս ո՞վ կլինի, ո՞վ չի լինի։ Մտածում է, մտածում ու ջաղացի շեմքում թակարդ է լարում։ Առավոտը վեր է կենում, տեսնում մի աղվես է ընկել մեջը։
— Հը՞, գող անիծված, դու ես կերել իմ պանիրն ու բաղարջը, հա՞․ կաց, հիմի ես քեզ պանիր ցույց տամ։— Ասում է ջաղացպանն ու լինգը վերցնում է, որ աղվեսին սպանի։
Աղվեսը աղաչանք-պաղատանք է անում։ «Ինձ մի՛ սպանի,— ասում է,— մի կտոր պանիրն ի՞նչ է, որ դրա համար ինձ սպանում ես։ Կենդանի բաց թող, ես քեզ շատ լավություն կանեմ»։
Ջաղացպանն էլ լսում է, կենդանի բաց է թողնում։
Էս աղվեսը գնում է, էդ երկրի թագավորի աղբանոցում ման է գալի ման, մի ոսկի է գտնում։ Վազ է տալիս թագավորի մոտ։
— Թագավորն ապրած կենա, ձեր կոտը մի տվեք, Չախչախ թագավորը մի քիչ ոսկի ունի, չափենք ետ կբերենք։
— Չախչախ թագավորն ո՞վ է,— զարմացած հարցնում է թագավորը։ — Դու դեռ չես ճանաչում,— պատասխանում է աղվեսը։ — Չախչախը մի շատ հարուստ թագավոր է, ես էլ նրա վեզիրն եմ։ Կոտը տո՛ւր, տանենք ոսկին չափենք․ հետո կճանաչես։
Կոտը առնում է տանում, աղբանոցում գտած ոսկին ամրացնում կոտի ճեղքում, իրիկունը ետ բերում, տալիս, օ՜ֆ,— ասում է,— զոռով չափեցինք։
— Մի՞թե ճշմարիտ սրանք կոտով ոսկի են չափել,— մտածում է թագավորը։ Կոտը թափ է տալիս, զնգալեն մի ոսկի է վեր ընկնում։
Մյուս օրը աղվեսը ետ գալիս է, թե՝ Չախչախ թագավորը մի քիչ ակն ու մարգարիտ ունի․ ձեր կոտը տվեք, չափենք, կբերենք։
Կոտն առնում է, տանում։ Մի մարգարիտ է գտնում, կոխում է կոտի արանքը, էլ ետ իրիկունը ետ բերում։
— Օ՜ֆ,— ասում է,— մեռանք, մինչև չափեցինք։
Թագավորը կոտը թափ է տալի, մարգարիտը դուրս է թռչում։
Մնում է զարմացած, թե էս Չախչախ թագավորն ինչքան հարուստ պետք է լինի, որ ոսկին, ակն ու մարգարիտը կոտով է չափում։
Անց է կենում մի քանի օր։ Մի օր էլ աղվեսը գալիս է թագավորի մոտ խնամախոս, թե՝ Չախչախ թագավորը պետք է ամուսնանա, քու աղջիկն ուզում է։
Թագավորը ուրախանում, աշխարհքով մին է լինում։
— Դե գնացեք,— ասում է,— շուտ արեք, հարսանիքի պատրաստություն տեսեք։
Թագավորի պալատում իրար են անցնում, հարսանիքի պատրաստություն են տեսնում, իսկ աղվեսը ջաղացն է վազում։
Վազում է, ջաղացպանին աչքալուս տալի, թե՝ հապա՜, թագավորի աղջիկը քեզ համար ուզել եմ։ Պատրաստ կաց, որ գնանք, հարսանիք անենք։
— Վա՜յ, քու տունը քանդվի, ա՛յ աղվես, էդ ի՞նչ ես արել,— ասում է վախեցած ջաղացպանը։— Ես՝ ո՞վ, թագավորի աղջիկը՝ ո՞վ։ Ո՛չ ապրուստ ունեմ, ո՛չ տունուտեղ, ո՛չ մի ձեռք շոր․․․ Հիմի ես ի՞նչ անեմ․․․ — Դու մի՛ վախենա, ես ամեն բան կանեմ,— հանգստացնում է աղվեսն ու ետ վազում թագավորի մոտ։
Վազելով ընկնում է պալատը. «Հա՜յ-հարա՜յ, Չախչախ թագավորը մեծ հանդեսով գալիս էր, որ պսակվի։ Ճամփին թշնամի զորքերը հանկարծ վրա տվին, մարդկանց կոտորեցին, ամեն բան տարան։ Ինքը ազատվեց, փախավ։ Ձորում մի ջաղաց կա, եկել է, մեջը մտել։ Ինձ ուղարկեց, որ գամ, իմաց անեմ, շոր տանեմ, ձի տանեմ, գա պսակվի, շուտով գնա, իր թշնամիներից վրեժն առնի»։
Թագավորն իսկույն ամեն բան պատրաստում է, տալիս աղվեսին, հետն էլ շատ ձիավորներ է դնում, որ պատվով ու փառքով իր փեսին պալատ բերեն։
Գալիս են, հանդեսով ջաղացի դռանը կանգնում։ Ջաղացպանի քուրքը հանում, թագավորի շորերը հագցնում, նստեցնում են նժույգ ձիուն։ Շրջապատված մեծամեծներով, առջևից՝ ձիավորներ, ետևից՝ ձիավորներ, էսպես հանդեսով բերում են թագավորի պալատը։ Իր օրումը պալատ չտեսած ջաղացպա՜ն․ շշկլված, բերանը բաց մին չորս կողմն է, մին հագի շորերին է նայում, խլշկոտում ու զարմանում։
— Էս ինչո՞ւ չտեսի նման դեսուդեն է նայում, աղվես ախպեր,— հարցնում է թագավորը։— Կարծես տուն չլինի տեսած, շոր չլինի հագած։
— Չէ՛, դրանից չի,— պատասխանում է աղվեսը։— Նայում է ու համեմատում իր ունեցածի հետ, թե իր ունեցածը որտե՜ղ, էս որտե՜ղ․․․
Նստում են ճաշի։ Տեսակ-տեսակ կերակուրներ են բերում։ Ջաղացպանը չի իմանում՝ որին ձեռք տա կամ ինչպես ուտի։
— Ինչո՞ւ չի ուտում, աղվես ախպեր,— հարցնում է թագավորը։
— Գալու ժամանակ ճամփին որ կողոպտեցին, նրա համար միտք է անում։ Չեք կարող երևակայել, տեր թագավոր, թե ինչքան բան տարան, և, վերջապես, ինչ անպատվություն էր էդ մեր թագավորի համար։ Ի՞նչպես հաց ուտի,— պատասխանում է աղվեսը հառաչելով։
— Բան չկա, դարդ մի՛ անի, սիրելի փեսա, աշխարհք է, էդպես էլ կպատահի,– խնդրում է թագավորը։— Այժմ հարսանիք է, ուրախանանք, քեֆ անենք։
Ու քեֆ են անում, ուտում, խմում, ածում, պար գալի․ յոթն օր, յոթ գիշեր հարսանիք անում։ Աղվեսն էլ դառնում է քավոր։
Հարսանիքից հետո թագավորը իր աղջկանը մեծ բաժինք է տալի ու հանդեսով ճամփա դնում Չախչախ թագավորի հետ։
— Կացե՛ք, ես առաջ գնամ, տունը պատրաստեմ, դուք իմ ետևից եկեք,— ասում է քավոր աղվեսը ու վազ տալի։
Վազ է տալի, վազ, տեսնում է՝ մի դաշտում մեծ նախիր է արածում։
— Էս ո՞ւմ նախիրն է։
Ասում են․
— Շահ-Մարինը։
— Պա՜, Շահ-Մարի անունը էլ չտաք, որ թագավորը նրա վրա բարկացել է, զորքով իմ ետևից գալիս է․ ով նրա անունը տվավ՝ գլուխը կտրել կտա։ Որ հարցնի, թե ումն է, ասեք՝ Չախչախ թագավորինը․ թե չէ՝ վայն եկել է, ձեզ տարել։
Վազ է տալի, վազ, տեսնում է՝ ոչխարի հոտը սարերը բռնել է։
— Էս ո՞ւմն է։
— Շահ-Մարինը։
Հովիվներին էլ նույնն է ասում։
Վազ է տալի, վազ, տեսնում է՝ ընդարձակ արտեր, հնձվորները միջին հնձում են։
— Էս ո՞ւմ արտերն են։
— Շահ-Մարինը։
Հնձվորներին էլ նույնն է պատվիրում։
Վազ է տալի, վազ, տեսնում է՝ անվերջ խոտհարքներ։
― Էս ո՞ւմն են։
— Շահ-Մարինը։
Խոտ հարողներին էլ նույնն է ասում։
Հասնում է Շահ-Մարի պալատին։
— Շահ-Մա՜ր, ա՛ Շահ-Մա՜ր,— գոռում է, հեռվից վազելով։— Քու տունը չքանդվի, միամիտ նստել ես։ Թագավորը քեզ վրա բարկացել է, մեծ զորքով գալիս է, որ քեզ սպանի, տունուտեղդ քանդի, տակնուվրա անի, ունեցած-չունեցածդ էլ թագավորական գրի։ Մի անգամ քեզ մոտ մի վառիկ եմ կերել․ էն աղուհացը դեռ չեմ մոռացել։ Վազեցի, եկա, որ քեզ իմացնեմ։ Շուտ արա, գլխիդ ճարը տես, քանի չի եկել։
— Ի՞նչ անեմ, ո՞ւր գնամ,— հարցնում է սարսափած Շահ-Մարը ու տեսնում է, որ, ճշմարիտ, հեռվից փոշի բարձրացնելով, գալիս է թագավորը։
— Փախի՛, շուտով ձի նստի, փախի՛, էս երկրից կորի՛, էլ ետ չնայես։
Շահ-Մարը իսկույն նստում է իր լավ ձին ու փախչում էդ երկրից։
Աղվեսի ետևից գալիս են հարսանքավորները։ Գալիս են զուռնով, թմբուկով, երգով, զորքով, հրացան արձակելով ու աղմուկով։
Գալիս են Չախչախ թագավորն ու իր կինը ոսկեզօծ կառքի մեջ, նրանց աոջևից ու ետևից՝ անհամար ձիավորներ։
Հասնում են մի դաշտի։ Տեսնում են՝ մեծ նախիր է արածում։
— Էս ո՞ւմ նախիրն է,— հարցնում են ձիավորները։
— Չախչախ թագավորինը,— պատասխանում են նախրապանները։
Անց են կենում։ Հասնում են սարերին։ Տեսնում են՝ ոչխարի սիպտակ հոտը սարերը բռնել է։
— Էս ո՞ւմն է,— հարցնում են ձիավորները։
— Չախչախ թագավորինը,— պատասխանում են հովիվները։
Անց են կենում։ Հասնում են ընդարձակ արտերի։
— Էս ո՞ւմ արտերն են։
— Չախչախ թագավորինը։
Հասնում են խոտհարքներին։
— Էս ո՞ւմն են։
— Չախչախ թագավորինը։
Ամենքը մնացել են զարմացած, Չախչախ թագավորն ինքն էլ քիչ է մնում՝ խելքը թռցնի։ Էսպեսով, աղվեսի ետևից գալիս են, հասնում Շահ-Մարի պալատներին։
Քավոր Աղվեսն էնտեղ արդեն տեր է դառել, կարգադրություններ է անում։ Ընդունում է խնամիներին, ու նորից սկսում են քեֆը։
Յոթն օր, յոթ գիշեր էլ էստեղ են քեֆ անում, ու խնամիները վերադառնում են իրենց տեղերը։
Չախչախ թագավորը, իր կինն ու Քավոր Աղվեսն ապրում են Շահ-Մարի պալատներում։
Իսկ թագավորից վախեցած Շահ-Մարը մինչև էսօր էլ դեռ գնում է։
Առաջադրանքներ
1․Հեքիաթը պատմի՛ր աղվեսի ու ջրաղացպանի անունից:
Աղվես-ես այնքան խորամանկ էի, որ թաքուն կերա Ջրաղացպանի պանիրն ու բաղաջը, բայց հետո բռնվեցի։
Ջրաղացպան- մի օր գնում եմ, որ ջաղացի ջուրը թողնեմ, գալիս եմ, տեսնում՝ պանիրը չկա։ Մին էլ գնում եմ՝ ջուրը կապեմ, գալիս եմ, տեսնում՝ բաղաջը չկա։Թակարդ եմ լարում։ Մյուս օրը գնում տեսնում եմ թակարդիս մեջ աղվես է ընկել։ Աղվեսն ասում է․
-Կենդանի բաց թող ինձ ես քեզ լավություն կանեմ։
Ես էլ լսում եմ, կենդանի բաց եմ թողնում աղվեսին։
Աղվես-Ջաղասպանը բարի էր։ Նա ինձ բաց թողեց։ Ես էլ որոշեցի նրան լավություն անել։ Խաբեցի թագավորին և ասացի նրան, որ ես Չախչախ թագավորի վեզիրն եմ։ Ջաղացպանին դարձրեցի Թագավոր։ Շահ-Մարին խաբեցի նա իր հարստությունը թողեց և գնաց։ Եվ հիմա ես իմ խոսքը կատարել եմ։ Ու իբր ես Չախչախ թագավորի վեզիրն եմ, նա շատ հարուստ է։
Ջրաղացպան-Աղվեսը ինձ ամուսնացրեց Թագավորի աղջկա հետ։
2․Առանձնացրո՛ւ հեքիաթի գլխավոր հերոսներին և բնութագրի՛ր նրանց 3-4 բառով:
Աղվես-շատ խորամանկ էր և սուտասան։
Ջրաղացպան-միամիտ և աղքատ մարդ է։
3․Հեքիաթը բաժանի՛ր հատվածների և վերնագրի՛ր։
Ջաղացպանն ու աղվեսը։
Աղվեսն ու ոսկին։
Զարմացած թագավորը։
Աղվեսը որոշում է, որ Ջրաղացպանը պետք է ամուսնանա։
Հարսանիք։
Հարսանիքից հետո։
Զարմացած թագավորը։
4․Դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը և բացատրի՛ր։
Փոստալ-մորթե հնամաշ գլխարկ:
Շեմք-դռան դեմ։
Լինգը- մետաղյա ձող։
Կոտը- փայտե աման։
Նժույգ — հեծնելու ընտիր ձի։
Մեծամեծներով- նշանավոր։
Խլշկոտել- խլշել։
Վառիկ-վառեկ։
Անհամար- շատ խիստ :
5․Առանձնացրո՛ւ ուրիշի ուղղակի խոսք պարունակող հինգ նախադասություն։ Դո՛ւրս գրիր և դիտարկիր դրանց կետադրությունը։
— Կացե՛ք, ես առաջ գնամ, տունը պատրաստեմ, դուք իմ ետևից եկեք,— ասում է քավոր աղվեսը ու վազ տալի։
— Չէ՛, դրանից չի,— պատասխանում է աղվեսը։— Նայում է ու համեմատում իր ունեցածի հետ, թե իր ունեցածը որտե՜ղ, էս որտե՜ղ․․․
— Փախի՛, շուտով ձի նստի, փախի՛, էս երկրից կորի՛, էլ ետ չնայես։
— Թագավորն ապրած կենա, ձեր կոտը մի տվեք, Չախչախ թագավորը մի քիչ ոսկի ունի, չափենք ետ կբերենք։
— Դե գնացեք,— ասում է,— շուտ արեք, հարսանիքի պատրաստություն տեսեք։
6․Խորհուրդ տուր Շահ Մար թագավորին։
Շահ-Մար, խորհուրդ եմ տալիս քաջ լինել, և բացահայտել խորամանկ աղվեսին։
7․Ի՞նչ է սովորեցնում հեքիաթը։ Կարծիքդ ներկայացրու մի քանի նախադասությամբ։
Հեքիաթը սովորեցնում է, որ մենք չպետք է լինենք խորամանկ և չար, այլ պետք է լինենք խելացի և բարի։
8․Հեքիաթի գաղափարին համապատասխան առած ասացվածքներ ընտրիր։՛
Լավություն արա ու թեկուզ ջուրը գցիր, չի կորչի։
Black Kiddy
In a deep forest there lives a goat. She has a lovely black kiddy. Every day she leaves the kiddy at home and goes to the field to graze. In the evening she comes home, knocks at the door and calls:
We are learning the names of school subjects in English. Սովորում ենք դպրոցական ուսումնական առարկաների անունները անգլերեն. School subjects: Mother Tongue – մայրենի, Mathematics – մաթեմատիկա, Country Studies – հայրենագիտություն, Technology – տեխնոլոգիա, Russian, English. Week days: Monday-երկուշաբթի, Tuesday – երեքշաբթի, Wednesday – չորեքշաբթի, Thursday – հինգշաբթի, Friday – ուրբաթ, Saturday – շաբաթ, Sunday — կիրակի
Այս տեսաֆիլմի առաջին մասը դիտելուց հետո փորձի՚՚ր պատասխանել քո դասացուցակին վերաբերող հարցերին: http://learnenglishkids.britishcouncil.org/grammar-chants/nine-oclock-monday
· Who went fishing?
· What did the grandfather and Robert want to catch?
· What will happen if the first person eats that fish?
· They caught a yellow fish with purple spots, a big beautiful silverfish with pink and green diamonds, and a blue fish with red stripes. Which one was the magic fish?
· What did Robert do when his grandfather was away?
Մասնակիցներ՝1.2 դասարանցիներ
Վայը՝Հարավային դպրոց -պարտեզ
Ժամկետ՝հունվարի-16
Նպատակ
Անհրաժեշտ իրեր ՝ ջուր, ափսե, հեղուկ օճառ, ատամի փայտիկներ։
Փորձի ընթացքը՝
Արդյունքը՝
Տեսնում ենք, որ փայտիկները հեղուկ օճառից առանձնանում են։
Համագործակցային նախագիծ
Նախագծի համակարգողներ՝ Աննա Գանջալյան՝ անգլերենի դասավանդող, Անահիտ Հովսեփյան՝ մայրենիի դասավանդող
Ժամանակահատվածը՝ հունվարի 9-ից 31-ը
Մասնակիցներ՝ 4-րդ դասարանի ճամբարականներ
Նպատակը՝ յուրաքանչյուր սովորող ստեղծում է իր անհատական անգլերեն-հայերեն մեկ բառանի բացատրական բառարանը, որի շնորհիվ սովորողը ձեռք է բերում.
Ընթացքը՝ ճամբարային օրերին յուրաքանչյուր սովորող փորձում է անգլերենի այբուբենի բոլոր տառերով տալ մեկական բառերի իրենց բացատրությունները անգլերեն և հայերեն՝ ներկայացնելով այն PowerPoint ծրագրով, որտեղ յուրաքանչյուր սահիկում կցում է նաև համապատասխան նկար:
Ակնկալվող արդյունքը՝ յուրաքանչյուր սովորողի կողմից ստեղծված իր անհատական անգլերեն-հայերեն մեկ բառանի բացատրական բառարանը PowerPoint ծրագրով, որը կհրապարակվի և՛դասավանդողի, և՛սովորողի բլոգում:
Ինչպես գիտեք, մեր կրթահամալիրում այժմ անցկացվում է ամենամյա դիջիթեքյան ստուգատեսը։ Ստուգատեսի շրջանակում մեզ հյուր էին եկել դասավանդող ընկեր Հասմիկը և Միջին դպրոցի սովորողները։ Միասին սովորեցինք և ուսումնասիրեցինք Quizzes ծրագիրը։ Ահա իմ աշխատանքը։